Íbúafjöldi Íslands er 376.248 (1. janúar 2022). Íslenska þjóðin er ein yngsta þjóð Evrópu - meðalaldurinn er um 38 ár og um 70% landsmanna eru undir fimmtugu. Íslenski vinnumarkaðurinn einkennist af mikilli atvinnuþátttöku, en árið 2020 voru 78,8% allra vinnufærra einstaklinga á aldursbilinu 16-74 ára á vinnumarkaði.
Mikilvægustu atvinnugreinar á Íslandi er þjónustustarfsemi á borð við ferða-, fjármála- og heilbrigðisþjónustu, ýmis iðnaður, landbúnaður og sjávarútvegur. Vægi þessara greina hefur breyst talsvert á undanförnum árum – t.a.m. hefur vægi þjónustugreina tengt ferðaþjónustu aukist mikið á meðan umfang sjávarútvegs og annarra framleiðslugreina hefur minnkað.
40,6% fólks á vinnumarkaði er háskólamenntað, 35,3% er með framhaldskólapróf (iðnmenntun fellur hér undir) og 24,1% er með grunnskólapróf. Annað einkenni íslensks vinnumarkaðar er almenn aðild að stéttarfélögum, þ.e. um 85%.
Atvinnuleysi hefur verið lágt síðustu ár og var meðaltalið 2,4% árið 2018. Covid 19 hafði töluverð áhrif á vinnumarkaðinn, en árið 2020 var atvinnuleysi 7,9% að meðaltali sem var töluverð aukning frá því sem áður var. Þegar draga fór úr Covid dróst atvinnuleysi hratt saman. Það sem af er 2022 hefur atvinnuleysi dregist hratt saman en í júlí var skráð atvinnuleysi 3,2% . Meðal útlendinga mældist atvinnuleysi í júlí 2022 7,3%.
Þensla hefur einkennt vinnumarkaðinn síðast liðin ár, en eftir Covid 19 hefur verið mikil eftirspurn eftir starfsfólki hér á landi. Þrátt fyrir að atvinnuleysi hafi dregist saman þá vantar ennþá starfsfólk þar sem mörg fyrirtæki misstu starfsfólk sitt úr landi á meðan Covid 19 stóð yfir. Sveiflur á íslenskum vinnumarkaði hafa haldist í hendur við kórónuveirufaraldur, verðbólgu og stríðsástand svo eitthvað sé nefnt, en smæð íslensk vinnumarkaðar gerir það að verkum að utanaðkomandi þættir geta haft mikil áhrif hér á landi.
Á fyrsta ársfjórðungi ársins 2022 voru 37.696 erlendir ríkisborgarar starfandi á íslenskum vinnumarkaði, en það er aukning frá 2018 þegar starfandi erlendir ríkisborgarar voru 36.844. Líklegt má teljast að þeim muni fjölga á næstu mánuðum og misserum samhliða aukinni eftirspurn.
Hlekkir:
Vinnumálastofnun | |
Hagstofa Íslands |
Störfum hefur fjölgað milli ára eða um 3200 í samanburði ársfjórðunga 2021 og 2022. Eftirspurn var mest eftir starfsfólki í hótel- og veitingarekstri, í fiskeldi og hjá sveitarélögunum. Hlutfall lausra starfa var hæst í atvinnugreinum á borð við verslun, samgöngur og geymslusvæði, og við rekstur veitinga- og gististaða. Einnig vantar starfsfólk í landbúnaðarstörf, við skógrækt og fiskveiðar, auk starfa við ýmiskonar gæslu, þrif og ferðaþjónustu.
Á næstu 3-5 árum má því ætla að draga muni verulega úr fjölgun starfa fyrir ófaglærða. Vart er orðið við ákveðinn skort á iðnmenntuðu fólki s.s. smiðum, bifvélavirkjum og múrurum en iðnaðarmönnum fækkaði mikið á íslenskum vinnumarkaði í kjölfar efnahagshrunsins haustið 2008. Aukin ferðaþjónusta ýtir undir eftirspurn eftir starfsfólki við ýmis þjónustustörf, ekki síst þegar kemur að hótel- og veitingageiranum.
Sé litið 10 ár fram í tímann mun eftirspurn eftir háskólamenntuðu og iðnmenntuðu fólki aukast. Vaxandi þörf verður fyrir fólk með ýmsa tæknimenntun s.s í líftækni og tölvunarfræði, auk tæknimenntaðs fólks á sviði heilbrigðis- og félagsþjónustu, meðal annars vegna fjölgunar aldraðra.
Atvinnuleysi hefur lækkað undanfarna mánuði og var í júlí 3,2%. Fólki með háskólamenntun hefur fjölgað mikið á síðustu árum en það getur verið erfitt fyrir ákveðna hópa að finna vinnu við hæfi. Þetta á t.d. við um fólk með menntun í lögfræði, viðskiptafræði og hugvísindagreinuum. Þetta á ekki hvað síst við um nýútskrifaða einstaklinga með takmarkaða starfsreynslu.